Het pekelen van vis, oftewel het inpakken van vis in zout of een zoutoplossing, is een traditionele conserveringsmethode die door de eeuwen heen wereldwijd populair is geworden. Het proces kent zijn oorsprong in tijden waarin koeling en vriezers niet beschikbaar waren en de noodzaak bestond om voedsel langer houdbaar te maken zonder dat het bederft. Zouten werkt omdat het vocht aan het visvlees onttrekt, waardoor bacteriën en schimmels, die vocht nodig hebben om te overleven, geen kans krijgen. Zo kan verse vis weken of zelfs maanden bewaard blijven zonder dat de smaak of structuur volledig verloren gaat. In landen zoals Nederland, waar vis zoals haring en zalm deel uitmaken van de culinaire cultuur, is het pekelen nog steeds een geliefde techniek.
Vis bevat van nature veel vocht, wat het een ideale voedingsbodem maakt voor bacteriën. Bij pekelen wordt dit vocht eruit gehaald, wat de groei van bacteriën remt en de houdbaarheid verlengt. Daarnaast helpt het zout om de natuurlijke smaken van de vis naar voren te brengen, wat kan leiden tot een intensere smaakbeleving. Een goede pekel kan de textuur van de vis ook iets steviger maken, waardoor het vlees minder snel uit elkaar valt tijdens het koken of bakken.
Hoe werkt het pekelen precies?
Bij het pekelen van vis wordt het vocht onttrokken uit de cellen door osmose. Wanneer vis in aanraking komt met zout, trekt dit zout het water uit de cellen van de vis, wat zorgt voor een uitdrogend effect. Bacteriën hebben vocht nodig om zich te vermenigvuldigen, en door het verwijderen van dit vocht ontstaat er een omgeving waarin bacteriën niet goed kunnen overleven. Er zijn twee hoofdmethoden om vis te pekelen: droog pekelen en nat pekelen.
- Droog pekelen
Dit houdt in dat de vis direct wordt bedekt met zout of een mengsel van zout en kruiden. De vis wordt enkele uren tot dagen in zout gewikkeld en vervolgens afgespoeld en gedroogd. Deze methode is ideaal voor dikkere stukken vis, zoals zalm of kabeljauw, omdat het zout beter in de vis kan trekken zonder de textuur teveel aan te tasten. - Nat pekelen
Bij deze methode wordt een pekeloplossing gemaakt door zout op te lossen in water, eventueel aangevuld met specerijen en kruiden voor extra smaak. De vis wordt ondergedompeld in deze zoutoplossing en gedurende enkele uren tot een dag gekoeld bewaard. Dit proces is minder intensief dan droog pekelen en kan ook beter gecontroleerd worden om te voorkomen dat de vis te zout wordt.
Aanbevelingen en tips bij het pekelen van vis
Voor het pekelen van vis, vooral als je thuis experimenteert, zijn er enkele richtlijnen die de smaak en houdbaarheid kunnen verbeteren.
- Het type zout dat je kiest, kan het eindresultaat sterk beïnvloeden. Kies bij voorkeur voor zeezout of grof zout, omdat fijn zout de vis sneller te intens kan laten smaken.
- Een standaardverhouding voor een natte pekel is ongeveer 60 gram zout per liter water. Bij droog pekelen is het meestal voldoende om de vis volledig te bedekken met zout, maar overdrijf niet: een dikke laag is vaak niet nodig.
- Hoewel zout op zichzelf al smaak geeft, kan de toevoeging van kruiden en specerijen zoals laurierblad, peperkorrels, dille of tijm de smaak van de vis verrijken. Vooral bij vettere vissen zoals haring of makreel kunnen deze extra smaken goed doordringen en een unieke smaakervaring creëren.
- Pekelen moet altijd plaatsvinden in een koele omgeving, idealiter in de koelkast, om bederf te voorkomen. Zelfs met zout kan vis bij kamertemperatuur snel bederven, dus zorg ervoor dat de vis tijdens het pekelproces gekoeld blijft.
- De pekeltijd hangt af van de dikte van de vis en de gewenste intensiteit van de smaak. Voor een lichte pekel is een paar uur meestal genoeg, maar voor een intensere smaak kun je de vis tot 24 uur in de pekel laten.
Voorbeelden van gepekelde visgerechten
Pekelen wordt in veel keukens gebruikt en heeft geleid tot enkele bekende gerechten:
- HaringIn Nederland is gepekelde haring, ook wel ‘hollandse nieuwe’, een ware delicatesse. De vis wordt licht gepekeld om de natuurlijke smaak te behouden en vervolgens rauw gegeten met uitjes en augurken.
- Gravad lax
Dit Scandinavische gerecht is een voorbeeld van droog pekelen. Verse zalm wordt ingewreven met een mengsel van zout, suiker en dille en vervolgens enkele dagen in de koelkast bewaard. Het resultaat is een delicate, licht zoute smaak die perfect past bij een mosterd-dillesaus. - Bacalao
In Spanje en Portugal is gezouten kabeljauw, of ‘bacalao’, een hoofdbestanddeel van vele traditionele gerechten. De vis wordt gedroogd en gezouten, en voor gebruik geweekt in water om het zoutgehalte te verminderen.
Is pekelen veilig?
Pekelen is een veilige manier om vis te conserveren, mits het proces zorgvuldig wordt gevolgd. Gebruik altijd vers, schoon water voor een natte pekel en vermijd het hergebruiken van pekeloplossingen, omdat deze mogelijk bacteriën kunnen bevatten na het eerste gebruik. Zorg ervoor dat de vis in de pekel volledig ondergedompeld blijft om een gelijkmatige pekel te garanderen.
Naast de langere houdbaarheid en smaak heeft gepekelde vis ook enkele voordelen voor de gezondheid. Zalm en haring, bijvoorbeeld, zitten vol omega 3-vetzuren, die goed zijn voor het hart. Doordat pekelen geen verhitting vereist, blijven veel van de voedingsstoffen in de vis behouden.
Conclusie
Het pekelen van vis biedt een authentieke manier om de houdbaarheid te verlengen en nieuwe smaken te ontdekken. Met de juiste ingrediënten en technieken kan het pekelen van vis thuis eenvoudig en veilig worden uitgevoerd. Of je nu kiest voor een traditionele Nederlandse haring, Scandinavische gravad lax of Spaanse bacalao, het pekelproces brengt de unieke smaken van de vis naar voren en biedt een smakelijke, langdurige conserveringsoptie. Dus als je eens iets nieuws wilt proberen in de keuken, waarom dan niet experimenteren met pekelen?
Wilhelmus Hengstmengel
Auteur en kokAls kok weet Wilhelmus Hengstmengel als geen ander lekker eten begint bij het op de juiste manier bewaren van levensmiddelen. Hij heeft inmiddels ruim 15 jaar ervaring in de keuken (dus ook met het bewaren en invriezen van onder andere groente, fruit, vlees, vis, en gerechten), en schrijft artikelen en recepten voor diverse Nederlandstalige receptensites (onder andere deze site), en enkele Duitstalige receptensites. Als oud groenteboer weet hij veel over groenten en fruit, en door het veelvuldig koken ook veel over de bereiding van vlees en vis. En natuurlijk over het langer goed houden van voedingsmiddelen. Hij heeft een passie voor het schrijven over simpele gerechten en kookmethoden. is een geboren Rotterdammer, maar vandaag de dag een echte Tiroler en Wereldburger. Bewaren en invriezen is over de hele wereld nagenoeg hetzelfde, maar toch soms net even anders.
